Mục lục bài viết
Nhiều cá nhân trẻ tuổi, chưa từng tìm hiểu sâu về chứng khoán, cũng bắt đầu tham gia vào phong trào đầu cơ đang nóng lên từng ngày.
Đáng chú ý, ngay cả những cổ phiếu mang bản chất đầu tư như FPT, SAB, GAS, hay REE cũng trở thành tâm điểm cho những đợt sóng đầu cơ điên cuồng. Đáng buồn hơn nữa, nhiều nhà đầu tư giá trị bắt đầu từ bỏ các nguyên tắc về biên an toàn mà họ đã đặt ra từ trước, mất đi sự kiên nhẫn và chuyển sang trò chơi đầu cơ may rủi.
Sự chi phối của tâm lý đầu cơ
Để giải thích cho việc thua lỗ và sự biến động của thị trường chứng khoán Việt Nam kể từ khi mới bắt đầu, không thể tìm được câu trả lời ở bất kỳ số liệu hay quy luật nào, bởi nguyên nhân nằm ở tâm lý – yếu tố chi phối hầu hết mọi hành vi của con người. Hậu quả của tâm lý này càng trở nên trầm trọng hơn nhờ công cụ “đòn bẩy”.
Tâm lý vốn có của những nhà đầu tư và đầu cơ cá nhân tại Việt Nam dường như chưa thay đổi nhiều sau nhiều năm. Họ chỉ chờ đợi một lý do chính đáng, như một thị trường tăng điểm hay một nền kinh tế phát triển, để quay trở lại con đường đầu cơ trước đây.
Những tư duy đầu cơ sai lầm chỉ có tại Việt Nam
Chúng ta có thể có một cổ phiếu với mức giá thấp một cách đáng kinh ngạc vào một thời điểm này, hoặc một mức giá cao không ngờ tới vào một thời điểm khác, đơn giản chỉ vì các các nhân đã dùng lăng kính màu hồng (rose-colored glasses) của họ thay vì lăng kính màu đen bi quan trước đây.
Tuy nhiên, chúng tôi cho rằng lăng kính màu hồng mà các cá nhân đang đeo, thay vì dựa trên những suy xét thông minh và tầm nhìn khác biệt, lại đang dựa trên những nền tảng khá sai lầm, nếu không muốn nói là vô cùng phi lý…
1. Đầu tư chỉ vì công ty chia cổ tức bằng cổ phiếu
Chia cổ tức bằng cổ phiếu, về bản chất, không hề phát sinh bất cứ dòng tiền đi ra nào của doanh nghiệp. Nó chỉ là một nghiệp vụ kế toán thay đổi giữa các khoản mục trong phần vốn chủ sở hữu.
Rất nhiều nhà đầu tư cá nhân, thậm chí nhiều môi giới (những người lẽ ra phải có kiến thức vững vàng) vẫn chưa hiểu rõ về bản chất của nghiệp vụ trên, thậm chí họ còn có nhiều ngộ nhận nguy hiểm. Người viết xin được đưa ra những ngộ nhận phổ biến sau:
- “Chia cổ tức bằng cổ phiếu giúp tài sản tôi tăng lên”. Ngộ nhận này là phổ biến nhất và là nguyên nhân gây ra các đợt sóng tăng trần khi có tin chia cổ tức bằng cổ phiếu. Thật ra, dù NĐT có nhiều cổ phiếu hơn, nhưng giá của mỗi cổ phiếu đã bị pha loãng khi tách cổ phiếu nên tài sản anh ta vẫn hoàn toàn giữ nguyên, không tăng không giảm.
- “Tỷ trọng sở hữu của tôi bị giảm so với các cổ đông khác”. Tỷ trọng sở hữu cổ phần của NĐT vẫn hoàn toàn giữ nguyên, do tất cả cổ đông đều được chia thêm cổ phiếu tương ứng với tỷ lệ nắm giữ.
- “Chia cổ tức bằng cổ phiếu gia tăng giá trị cổ đông do giúp cổ đông tránh được thuế”. Chia cổ tức bằng cổ phiếu giúp tránh được thuế tương tự như việc không hề chia cổ tức do DN giữ lại tiền mặt để tái đầu tư. Tuy nhiên, việc tránh được thuế không có nghĩa là gia tăng giá trị cổ đông. Giá trị cổ đông chỉ tăng thêm khi lượng tiền giữ lại được DN sử dụng một cách hiệu quả.
- “Chia cổ tức bằng cổ phiếu chứng tỏ DN tăng vốn hơn trước, mở rộng lớn mạnh hơn”. Điều này chỉ đúng ở vế đầu vì việc chia cổ tức bằng cổ phiếu đúng là đã giúp DN gia tăng vốn điều lệ của mình. Song như đã đề cập vấn đề này ở trên, xét về bản chất, vốn chủ sở hữu, tổng tài sản lại không hề thay đổi và hơn hết là không có bất kỳ dòng tiền phát sinh mới chảy vào doanh nghiệp. Do đó, thoạt nhìn có vẻ DN to lớn hơn nhưng thực sự đây chỉ là nghiệp vụ sổ sách.
2. Đầu cơ dựa trên một yếu tố vĩ mô không hề có tác động trực tiếp
Đây cũng là một bẫy định kiến thường gặp khi não bộ con người luôn tìm những suy xét đơn giản thay vì đào sâu nghiên cứu.
Trước đây nhiều năm khi có ít kinh nghiệp phân tích và đầu tư, chúng tôi cũng từng có những tư duy đơn giản. Song sau này nhìn lại thì mới nhận ra tư duy đó vô cùng sai lầm. Đó là bởi vì kiến thức đào sâu và vòng tròn hiểu biết (circle of competence) của mỗi người luôn hữu hạn.
Chằng hạn như giá dầu và một ví dụ cụ thể. Khi giá dầu WTI và Brent tăng mạnh gần đây, dẫn đến giá cổ phiếu dầu khí cũng tăng theo một cách mạnh mẽ. Phần lớn các nhà đầu cơ cá nhân đổ xô và mua tất cả các cổ phiếu trong chuỗi giá trị ngành Dầu khí như PVB, PVS, PVD, … với một niềm tin mãnh liệt rằng lợi nhuận của chúng sẽ cải thiện trong ngắn hạn. Dù họ không biết rằng động lực chính để các doanh nghiệp trên cải thiện doanh thu đến từ việc đấu thầu dự án mới và tăng giá các hợp đồng dịch vụ đối với đối tác B2B của họ – thứ thông tin mà chúng tôi cho rằng hầu hết các nhà đầu cơ đều không đi sâu.
Ngành chứng khoán cũng là một ví dụ kinh điển, khi mà VNIndex tăng mạnh, hầu hết các cổ phiếu ngành chứng khoán cũng tăng theo trong khi thông tin quan trọng như cơ cấu doanh thu (môi giới, cho vay margin, tư vấn, …), chất lượng danh mục tự doanh và chính sách rủi ro cho vay margin của các CTCK, thì các nhà đầu cơ hào hứng đều “mù tịt”. Các con số vĩ mô chỉ nhằm mục đích thống kê, trong khi các yếu tố tác động trực tiếp đến ngành và mô hình kinh doanh nội tại mới là yếu tố thúc đẩy lợi nhuận chính cho một doanh nghiệp.
3. Đầu cơ dựa trên sự kỳ vọng giữ giá của một tổ chức khác
Sau hàng chục lần thất bại vì tin tưởng nhiều lời khuyên sai lầm/lừa đảo của người khác, Livermore – nhà đầu cơ huyền thoại nhiều lần kiếm rất nhiều tiền và mất tất cả lúc cuối đời – đã đục kết lại rằng: “Một người phải tin vào chính quan điểm của anh ta nếu anh ra muốn kiếm tiền được từ thị trường. nếu tôi mua dựa trên lời khuyên của Smith, thì tôi cũng sẽ phải bán dựa trên lời khuyên của Smith. Nhờ đâu Smith đột nhiên biến mất? Tôi hoàn toàn phụ thuộc vào anh ra. Chẳng có người nào có thể kiếm được số tiền lớn khi có một người khác bảo anh ra phải làm gì!”.
Nhiều năm kinh nghiệm quan sát của chúng tôi trên thị trường, nếu có một bài học rút ra, đó chính là tư duy độc lập (independent thinking) mà một người cần phải có. Thị trường đã từng chứng kiến rất nhiều cá nhân, đặc biệt là các nhà đầu cơ ngắn hạn, chỉ vì lời nói của người đứng đầu doanh nghiệp (Bầu Đ, anh V, anh Q, hay anh B, v.v) rồi quyết định mua cổ phiếu một cách mù quáng vì tin rằng người này sẽ giúp “đẩy giá” cổ phiếu lên như cách ông ta hứa hẹn về triển vọng của doanh nghiệp.
Nhiều các nhân khác thì tin rằng khi một nhà đầu tư chiến lược lớn, hay một quỹ đầu tư lớn mua vào, họ “bắt buộc” phải có động lực giữ giá cổ phiếu để giữ cho danh mục của họ không bị lỗ. Chúng tôi cho rằng suy nghĩ trên đang dựa trên các giả định không hề vững vàng:
– Nhà đầu tư chiến lược có mục tiêu hoàn toàn khác với các nhà đầu cơ ngắn hạn. Họ sẵn sàng giữ hàng nhiều năm.
– Những quỹ đầu tư tài chính, nếu có nguồn lực đủ lớn để mua lượng lớn cổ phiếu trên thị trường nhằm “giữ giá”, thì họ không phải đa dạng hóa danh mục bằng cách mua mỗi cổ phiếu dưới 10% danh mục, hay thuê hẳn một hội đồng đầu tư (IC) để quản lý. Những quỹ đầu tư cũng như nhà đầu tư cá nhân chúng ta, họ cũng có sai lầm, và thành công nhất định. Song việc hi vọng ngây ngô rằng họ sẽ mua vào cổ phiếu nhằm cứu vớt những cá nhân thua lỗ là một giấc mơ hoang đường.
Việc đầu tư dựa vào tư duy độc lập, hay đầu cơ dựa trên sự tin tưởng mù quáng vào hành vi của người khác, hoàn toàn là lựa chọn của mỗi cá nhân. Có thể lợi nhuận ngắn hạn sẽ đến nhờ vào sự may mắn, nhưng trong dài hạn, thói quen chạy theo hành vi của người khác thay vì tập trung vào bức tranh lớn của doanh nghiệp, sẽ chỉ đem lại kết quả tồi tệ cho các nhà đầu cơ quyết định theo lựa chọn đó mà thôi.
Đầu cơ – một cách kiếm tiền nghiêm túc hay chỉ là một thú vui trải nghiệm?
Đầu cơ không xấu xa. Nhìn một cách khách quan, hoạt động đầu cơ giúp tạo thanh khoản, san sẻ rủi ro vị thế và huy động vốn cho các doanh nghiệp non trẻ. Luôn có những nhà đầu cơ thông minh và thanh công.
Song, hầu hết các cá nhân không phù hợp với việc đầu cơ do thiếu kỹ năng, kiến thức, và thời gian cần thiết. Mua cổ phiếu bằng margin, theo đuổi cổ phiếu nóng hay đắt đỏ chỉ vì xu hướng tăng giá có thể dẫn đến rủi ro tương tự như đánh bạc.
Benjamin Graham khuyên rằng nếu muốn đầu cơ, hãy tách biệt tài khoản đầu cơ và chỉ dành tối đa 5%-10% tổng danh mục cho nó, và không bao giờ rót thêm tiền vào tài khoản này. Ông cũng nhấn mạnh không nên lẫn lộn giữa đầu tư và đầu cơ trong cùng một tài khoản.
Nhiều người nhầm lẫn rằng họ đang đầu tư trong khi thực chất chỉ là đầu cơ mà thiếu kiến thức cần thiết. Những người viện lý do vốn nhỏ để biện minh cho việc đầu cơ thường không thấy tài sản tăng trưởng bền vững. Ngay cả những nhà đầu tư huyền thoại như Warren Buffett cũng bắt đầu từ số vốn nhỏ nhưng luôn tuân thủ triết lý đầu tư của mình. Họ hiểu rằng, bước vào con đường sai lầm là cách nhanh nhất dẫn đến thất bại.
>>> Xem thêm: Các bài phân tích mới nhất tại đây.
>>> Xem thêm: Cách mở tài khoản chứng khoán VPBankS online free
Mở tk chứng khoán VPBankS tại đây hoặc quét mã QR:
SĐT/Zalo: 0909689963
TDStock
Tác giả
