Nếu được lựa chọn chỉ một chỉ số tài chính để phân biệt một doanh nghiệp tuyệt vời và một doanh nghiệp tệ hại, người viết tin rằng không có chỉ số nào quan trọng hơn tỷ suất sinh lời trên vốn đầu tư (return on capital).
1. Ví dụ về 2 nhà hàng
Lấy ví dụ có hai nhà hàng đang kêu gọi đầu tư. Nhà hàng thứ nhất tạo ra lợi nhuận 500tr/năm với vốn đầu tư ban đầu là 1 tỷ đồng. Nhà hàng thứ hai tạo ra lợi nhuận 1 tỷ/năm – song đòi hỏi đến 10 tỷ đồng vốn đầu tư ban đầu. Trong trường hợp này thì quý anh chị chọn phương án nào?
Người viết sẽ chọn nhà hàng đầu tiên – với lợi suất 50% trên vốn đầu tư, dù cho số lợi nhuận tuyệt đối thấp hơn 1 nửa. Người viết chọn nhà hàng này, vì với 9 tỷ còn lại, ta có thể kiên nhẫn tìm thêm 9 nhà hàng tương tự như vậy để đầu tư.
Như vậy, mức sinh lợi sẽ gấp 5 lần thay vì bỏ ra 10 tỷ đề mua nhà hàng thứ 2, vốn chỉ có tỷ suất sinh lời vỏn vẹn 10% trên vốn đầu tư.
Đến đây ắt hẳn nhiều độc giả sẽ cho rằng vd hai nhà hàng đưa ra là quá “hiển nhiên” và “ngớ ngẩn”! Ấy vậy mà trên thị trường chứng khoán thực tế, khi bị ảnh hưởng bởi tâm lý đám đông, tâm lý xoá bỏ nghi ngờ để quyết định nhanh.
Đi cùng với tâm lý quá lạc quan, các nhà đầu tư cá nhân, thậm chí có cả chuyên nghiệp, thường xuyên quên đi những nguyên tắc về chọn doanh nghiệp sinh lời tốt trong kinh doanh, lao vào mua những cổ phiếu tăng trần xanh tím vài ba %, bất chấp tỷ suất sinh lời trên vốn tệ hại của chúng. Các cổ phiếu công nghệ thông tin nhỏ như ITD, ELC… là ví dụ điển hình và người viết quan sát thấy trong thời gian qua.
2. Tầm quan trọng của tỷ suất sinh lời trên vốn
Trong quyển The little book that beats the market, 2007 của nhà đàu tư huyền thoại Joel Greenblatt, 1 trong nhân tố quyết định nên “công thức thần kỳ” của ông cho rằng sẽ chọn được một khoản đầu tư tuyệt vời. Chính là chỉ số tỷ suất sinh lời trên vốn đầu tư này.
Ông lập luận cho ta hay được chỉ số này vừa đơn giản, vừa ít rủi ro, vừa vô cùng hữu dụng – có thể giúp đánh bại nhiều quỹ đầu tư đại chúng chạy theo hiệu quả đầu tư ngắn hạn (short-term performance).
Trong bức thư thường niên năm 1995 của ngài Buffett gửi các cổ đông Berkshire Hathaway của mình, ngài Buffett đã từng nói: “Chúng tôi ưa thích những doanh nghiệp có thể tạo ra mức sinh lợi cao trên vốn đầu tư, và chắc chắn rằng, nó có thể tiếp tục như vậy trong tương lai.”
Ngài Munger và Buffett là một trong những người tiên phong trong việc đề cao tầm quan trọng của chỉ số này, như câu chuyện mua lại See’s Candies mà chúng tôi đã phân tích ở phần trên.
Về mặt logic, một công ty tạo ra mức ROE cao và bền vững, sẽ chứng minh được hai việc:
- Nó là một mô hình kinh doanh tạo ra dòng tiền tốt hơn so với trung bình của nền kinh tế
- Nếu nó giữ được mức ROE cao qua nhiều năm, chứng tỏ rằng công ty này đã giữ được mức tăng trưởng lợi nhuận khá tốt trong quá khứ.
Tuy nhiên, nhà đầu tư cá nhân chúng ta phải cực kỳ cẩn trọng đối với mức ROE cao đột biến, bất tường trong một năm gần nhất do lợi nhuận tài chính, lợi nhuận khác hoặc các thủ thuật kế toán trích lập dự phòng và chi phí không đầy đủ.
Ta thường thấy điều này chủ yếu ở các doanh nghiệp bất động sản (VPI, SDI năm 2017), Ngân hàng (VPB, TCB năm 2017), hay các công ty thường xuyên định giá lại các công ty thành viên (CII), hoặc các công ty có tính chu kỳ (HSG). Tầm nhìn tỷ suất sinh lời theo một chuỗi thời gian, qua các chu kỳ kinh tế, một cách bền vững là vô cùng vần thiết.
3. Sử dụng tỷ suất sinh lời như thế nào?
Ta có thể chia tỷ suất sinh lời thành các loại như sau:
– Thứ nhất, đối với các doanh nghiệp ít nợ vay, nhiều tiền mặt, ta thường sử dụng trung bình ROE 3 năm, hoặc 5 năm như một thước đo hợp lý. Đặc biệt với các ngành sinh lời tốt như sản phẩm tiêu dùng, y tế, dịch vụ tiêu dùng.
– Thứ hai, đối với các doanh nghiệp nhiều nợ vay, thì sử dụng chỉ số ROIC sẽ hợp lý hơn. Đồng thời kiểm tra xu hướng ROA qua nhiều năm xem có bền vững hay không. Nhiều chuyên gia phản biện nếu có nợ vay thì dùng EBIT*(1-t)/(vốn chủ + nợ vay) sẽ hợp lý hơn. Song chúng tôi thường tính công thức trên để cẩn trọng và đơn giản hơn. Lý do là nhiều doanh nghiệp hiện nay thường vốn hoá chi phí lãi vay và có thuế suất khá phức tạp.
Tỷ suất sinh lời bào nhiêu là hợp lý?
Với tỷ suất ROIC trung bình của các doanh nghiệp niêm yết VN nằm trong khoảng từ 12%-14% và lợi suất tiền gửi tiết kiệm là 7%. Người viết cho răng một doanh nghiệp tốt (good business) nhất thiết có ROIC tối thiểu 20%. Trong khi một doanh nghiệp thuộc hạng vượt trội (outstanding business) thường có ROIC trên 30%.
Nếu chúng ta đã hiểu được tầm quan trọng của tỷ suất sinh lời, thì từ nay ta sẽ phân loại doanh nghiệp vượt trội/tốt/xấu rõ ràng với đôi mắt logic hơn. Ta sẽ không còn dễ dàng bị tâm lý bằng chứng xã hội (social proof) lừa gạt. Nhìn rõ hơn sai lầm của đám đông. Ta không còn bị ảnh hưởng từ báo đài, các quỹ đầu tư, hay các CTCK “sặc mùi” mâu thuẫn lợi ích. Rồi từ đó ta tư duy lý trí hơn, mỉm cười ung dung tự tại…
>>> Xem thêm: Các bài phân tích mới nhất tại đây.
>>> Xem thêm: Hướng dẫn mở tài khoản chứng khoán VPBankS
Mở tk chứng khoán VPBankS tại đây hoặc quét mã QR:
SĐT/Zalo: 0909689963
TDStock
Tác giả
